Meslek seçiminin önemi 

İnsanlığın ilk yıllarındaki yaşamın gereklilikleri şimdikinden çok farklıydı. Herkes yaşamak için gereken temel becerilere sahip olmak durumundaydı. Avlanmak, soğuktan ve güneşten korunmak için giyinmek ve bir barınak yapmak, topraktan yararlanmak, yemek için malzeme hazırlamak gibi etkinlikleri yapabilmek yaşamak için yeterliydi. Yeni nesillere bu becerileri öğretmek ana babalara düşüyordu. Ancak yaşam karmaşıklaştıkça iş bölümüne gerek duyulmaya başlandı. Bir bölgede yaşayan insanların bazıları ev yapma, bazıları ekmek hazırlama, diğer bir grup kıyafetleri dikme, bir kısmı gençleri eğitme gibi sorumluluklar almaya başladı. Böylece farklı alanlarda uzmanlaşma kavramı ortaya çıktı. Özellikle 20. yüzyılda yaşam daha da karmaşıklaşmaya başladı. Bilimde, teknolojide, tıpta, iletişimde, ulaşımda, sosyal yaşamda ve yaşamın diğer pek çok alanında gerçekleşen gelişmeler ve değişimler bir dizi yeni meslek alanları yarattı. Sadece 2000'li yıllarda bir dizi yeni meslek alanları oluştu ve halen oluşmaya devam ediyor. Bu da meslek seçmeyi daha ciddi bir karar haline geldi.

Seçilen meslek yaşamımızda neleri etkiliyor?

Gelir düzeyi: Seçilen meslek, ne kadar para kazanılacağını, nasıl bir semtte yaşanacağını, nasıl bir evde oturulacağını, ne tür teknolojik araçların kullanılacağını, ne tür sağlık ve eğitim hizmetlerinden yararlanılabileceğini vb. etkilemektedir.

Sosyal statü: Meslek, toplumda nasıl bir yer edinileceğini, ne kadar saygı görüleceğini, vb etkileyebilmektedir.

Özel yaşamı ve sosyal ilişkiler: Meslek, başkalarıyla ilişki kurma biçimini, kimlerle arkadaş olunacağını, kiminle evlenileceğini, çocukların hangi okullara yollanacağını, hangi sosyal etkinliklerin yapılacağını vb etkilemektedir.

Zamanı kullanma biçimi: Bunun yanında meslek, çalışma ve özel yaşama ayrılan zamanı, yaşamın hangi döneminde, ne kadar çalışılacağını, serbest etkinliklere, aile üyelerine ne kadar zaman ayrılacağını etkilemektedir. Zamanı kullanma çok kabaca üç kısma ayrılabilir. İlk kısım eğitim ve çalışma için kullanılan zamandır ve uzun bir zaman dilimini kapsar. İkinci kısım, beslenme, temizlenme, uyuma, dinlenme, vb gibi zorunlu etkinliklere, üçüncü kısım hoşlanılan serbest zaman etkinliklerine aittir. Ortalama bir yaşam süresinin 70 olarak ele alırsak bunun ortalama 8-16 yılı hatta uzmanlık, yüksek lisans ve doktora eğitimleri ile 23-24 yılı mesleği edinmeye harcanır. Emekliliğe dek ise ortalama 20-30 yıl çalışılması gerekir ki bazı işlerde bu dönem daha kısa ya da daha uzun olabilir. Bu durumda yaşamın yaklaşık ortalama 30-50 yılı eğitimle ve çalışmayla geçmektedir.

Kendimizi ifade etme, gerçekleştirme fırsatı: Seçilen meslek aracılığı ile bireyler kendilerini ifade etme fırsatları bulurlar. Bunun yanı sıra seçilen meslek işten ve yaşamdan alınacak doyum ve mutluluk için önemli görünmektedir. O nedenle, mesleki seçim kararlarının bireyler için mesleki gelecek, psikolojik iyi oluş, sağlık ve sosyal kabul konularında yaşam boyu önemli olabilecek sonuçları vardır.  

Meslek seçerken bizi neler etkiliyor?

 Meslek seçimini etkileyen etmenler çok sayıda ve değişik türlerdedir Bunlar,

1)Bireysel özellikler (ilgi, yetenek, değer, amaç, beklenti, kişilik özellikleri, fiziksel özelikler, bireyin kendisi ve mesleklerle ilgili algılamaları, deneyimleri, mesleki olgunluk vb.),

2)Sosyal özellikler (ailenin özellikleri, içinde yaşanılan kültürün mesleklere ve cinsiyete dayalı algılamaları, sosyal yapı, medya vb.),

3)Politik, ekonomik, yasal ve sisteme ilişkin özellikler (ülkenin yönetim biçimi, ekonomik yapısı, yasalar, eğitim ve sınavla ilgili sistemleri, iş bulma olanakları, vb.),

4)Şans (sağlık koşulları, doğal olaylar, beklenmedik karşılaşmalar, vb).

Aslında bu özelliklerin etkileşimi bireyin mesleki seçimini etkilemektedir. Bazıları için bu etmenlerden sadece bazıları etkili olurken bazılarında diğer bazı etmenler etkili olabilir. Mesleki karar veriyorken bu özelliklerin neler olduğuna genel olarak bakmakta büyük yarar vardır. Çünkü mesleki kararı sadece tek bir tanesi etkilememektedir.

1. Bireysel Etmenler

Meslek seçiminde bireyin özellikleri son derece belirleyici bir rol oynamaktadır. Bazı kişisel ve fiziksel özellikler, bazı meslekleri yapmak için daha uygun olabilmektedir. Bireyler kendi özelliklerine uyan bazı meslekleri yaptıklarında kendilerini daha verimli ve mutlu hissedebilmektedirler. Bazen de bireyler kendilerinden kaynaklanan farklı nedenlerle kendilerine hiç de uygun olmayan mesleki seçimler yapabilmektedirler. Burada bireylerin hangi özelliklerinin meslek seçimlerinde etkili olabileceği üzerinde durulmaktadır. 

İlgiler:Kişiliğin, bir etkinliği yapmaktan hoşlanma/hoşlanmama, etkinliği yapmayı sevip/sevmeme ile olan yanıdır. İlgilerin belirlenmesi çok önemlidir çünkü işten memnun olma derecesini belirlemektedir. Örneğin eğer bir genç bilgisayar mühendisi olmak istiyorsa sayılarla ve verilerle uğraşmaktan hoşlanması gerekir. Aksi takdirde ne kadar yetenekli olursa olsun o işi yapmaktan hiç hoşlanmaz.Çok farklı ilgi alanları ve bu alanların farklı sınıflandırmaları vardır. Kuzgun (1992), tarafından yapılan ayrım dikkate alınarak yapılan ilgi alanları ve ilgili meslek alanları tablosu Tablo 1'de verilmiştir. Ayrıca aşağıdaki Etkinlik 1'i uygularsanız, günlük yaşamda hangi etkinliklerden hoşlandığınız anlamanız kolaylaşabilir.  

Devamı ve meslek seçimi ile ilgili etkinlikleri indirmek için tıklayınız.